کلیات
استان لرستان از استان‌های غربی ایران است. این استان ۲۸۳۰۸ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و ۷۶۰ هزار نفر جمعیت دارد. نرخ بیکاری در لرستان با ۲۰٫۲ درصد بالاترین نرخ بیکاری در ایران است. این استان سیزدهمین استان کشور از نظر جمعیت می‌باشد و یکی از استان‌های پرجمعیت ایران به‌شمار میرود.
جغرافیای استان
خرم‌آباد مرکز استان است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بیستمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوه‌های زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان واقع در حدفاصل شهرستان‌های دورود، ازنا و الیگودرز و پست‌ترین نقطه آن در جنوبی‌ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
تاریخچه
بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی این منطقه یکی از نخستین سکونتگاه‌های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان‌شناسی زیادی برخوردار است. لرستان تنها استان ایران است که به دلیل اهمیت فوق‌العاده تاریخی یکی از ۴ بخش اصلی موزه ملی ایران را به خود اختصاص داده‌است. این ۴ بخش اصلی عبارتند از: پیش از تاریخ، تاریخی و لرستان، دوران اسلامی، مهر و سکه.
منابع آب
استان لرستان سومین استان پرآب کشور است و ۱۲ درصد آب‌های کشور را در اختیار دارد.
دفاع مقدس
این استان علی‌رغم غیرمرزی بودن خسارت‌های بسیاری در جریان جنگ ایران و عراق متحمل شد.
تقسیمات کشوری
لرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم‌آباد در غرب و بروجرد در شرق بود.
در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان گلپایگان جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستان‌های جدید تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود، اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورود از بروجرد، و کوهدشت و دلفان هم از خرم‌آباد جدا و به شهرستان تبدیل شدند. در سال‌های بعدالشتر و پلدختر از شهرستان خرم‌آباد و نیزازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستان‌های مستقل شدند.
شهرستان چگنی در اواخر سال ۱۳۸۶ از شهرستان خرم‌آباد جدا و مستقل شد. جدیدترین شهرستان این استان شهرستان رومشکان است که در اواخر سال ۱۳۹۲ از شهرستان کوهدشت جدا و مستقل شد. مرکز این شهرستان، شهر چقابل است. استان لرستان هم‌اکنون دارای ۲۴ نقطه شهری است. بزرگترین شهر‌های لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، دورود، کوهدشت، الیگودرز. بزرگترین شهر این استان از نظر وسعت شهری و جمعیت شهر خرم‌آباد و بزرگترین شهرستان استان شهرستان الیگودرز می‌باشد.
طبیعت استان
استان لرستان سرزمینی زیبا با آب و هوای دلپذیر و محصور درکوه‌های مرتفع و صعب‌العبور است که درسلسله جبال زاگرس میانی واقع شده است. از تمام جاده‌های ارتباطی این استان‌ها می‌توان به لرستان سرزمین چشمه‌های کوهستانی رسید. وضعیت مناسب اقلیمی و آب و هوایی استان وضعیت مطلوبی جهت رشد و توسعه بخش‌های مختلف گردشگری را فراهم کرده است. وجود آثار متعدد باستانی که تاییدی بر سابقه درخشان فرهنگی این منطقه است، همراه با جاذبه‌های فراوان طبیعی از ویژگی‌های ممتاز لرستان است.
تاریخ کهن
تاریخ کهن این سرزمین و یادمان‌های به‌جای مانده از آن مانند قلعه‌ها، پل‌ها، سنگ‌نوشته‌ها، غار‌های مسکونی پیش از تاریخ و غار‌های منقوش همگی جزء بهترین جاذبه‌های توریستی این استان به شمار می‌روند. استان لرستان دارای اقلیم‌های مختلف و متنوع است، به طوریکه شمال آن با آب‌وهوای سرد شروع و جنوب آن به اقلیم گرم ختم میشود. تنوع وسیع آب و هوایی در استان شرایطی به وجود آورده که در بسیاری از متون از آن به عنوان شمایی از کشور پهناور ایران اسلامی منهای مناطق کویری یاد کرده‌اند. لرستان مجموعه‌ای از تنوع آب‌و‌هوایی، گیاهی و جانوری کل ایران است. به دلیل وسعت کم این استان می‌توان با محور قرار دادن خرم‌آباد در سفر‌های یک روزه از تمامی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی لرستان دیدن کرد. لرستان برای طبیعت‌گردان نیز یک مقصد رویایی به شمار میرود.
ارتفاعات استان
اشترانکوه با ۴۰۵۰ متر ارتفاع، دریاچه‌های دوقلوی گهر، دامنه‌های پرگیاه زاگرس و جنگل‌های متراکم بلوط توانایی آن را دارند که برای روزهای متمادی گردشگران داخلی و خارجی را در خود سرگرم کنند. کل، قوچ، میش، گوزن، گرگ، خرس قهوه‌ای، کفتار، سیاهگوش، انواع جوندگان و پرندگان شکاری مانند هما و عقاب طلایی نیز گونه‌های جانوری منطقه را تشکیل می‌دهند که دیدن آن‌ها برای هر گردشگری می‌تواند جذاب و رویایی باشد. خرم‌آباد، بروجرد، الیگودرز، دورود، ازنا، کوهدشت، دلفان، سلسله و پلدختر بزرگترین شهرستان‌های لرستان هستند که در تمامی آن‌ها حداقل امکانات موردنیاز طیبعت‌گردان یافت میشود. باتوجه به ترکیب جمعیت عشایری، روستایی و شهری در استان و متناسب با نوع فعالیت آن‌ها صنایع‌دستی نیز متفاوت و متمایز است.
صنایع دستی
صنایع دستی و بافته‌های عشایری و روستایی استان سیاه‌چادر، قالی، گلیم، چیت، جاجیم‌بافی و رنگرزی و صنایع دستی شهری استان خراطی، ورشوسازی، نمدبافی، قالی‌بافی و گلیم‌بافی و ... عمده سوغاتی‌های لرستان را تشکیل می‌دهند. عسل لرستان که از نظر مرغوبیت و ارزش غذایی سطح بالایی دارد یکی دیگر از محصولات سوغاتی لرستان به شمار میرود که بیشتر گردشگران به هنگام بازگشت مقداری از آن را به همراه دارند. قلعه فلک الافلاک، مناره آجری، سنگ‌نوشته‌های متعدد، گرداب سنگی، پل شکسته، موزه فلک الافلاک، مقبره زیدبن‌علی، دریاچه کیو، آبشارنوژیان، آبشار سه‌گانه گریت و بقعه شجاع‌الدین خورشید از مهمترین جاذبه‌های خرم‌آباد هستند که نشان از قدمت بالای تاریخی این استان دارند. بقعه شاهزاده احمد، مقبره باباطاهر، سراب چنگایی، جاذبه‌های کوهدشت، چشمه گوگردی گراب، چشمه گوگردی خوشاب و چشمه سیاب از دیگر جاذبه‌های لرستان، پایتخت طبیعت ایران هستند که حداقل ارزش یک بار دیدن را دارند.
قابلیت‌های توسعه گردشگری استان لرستان
استان لرستان جزء محدود مناطقی است که دارای سه پتانسیل مهم گردشگری (طبیعی، تاریخی و فرهنگی) می‌باشد، که هر کدام علاقه‌مندان خاص خود را دارد ولی در تمام دنیا صنعت گردشگری به واسطة وجود دو پتانسیل گسترش یافته است: یکی پتانسیل منابع طبیعی و فضا‌های گردشگـــری و اکوتوریسمی و دیگری پتانسیل منابع وآثار تاریخی.
پوشش گیاهی
به طور کلی در کوه‌های زاگرس جنگل‌های تنک، نیمه خشک و مقطع به حالت وحشی و طبیعی دیده میشود. سطح جنگل‌های لرستان حدود (۰، ۵۷) هزار هکتار است که به این وسعت حدود (۰۰۰۰، ۵۲۱) هکتار مرتع نیز باید اضافه نمود. پوشش نباتی منطقه لرستان از گونه‌های مختلف و متنوع گیاهی است. ترکیب و سیمای این جنگل‌ها نسبت به ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی، مقدار باران، فشردگی کوه ها، جهت ناهمواری ها، و طول فصل سرد و یا گرم مختلف ومتفاوت است. در بعضی دامنه‌ها جنگل‌های تنک و پراکنده و در برخی دیگر جنگل‌های انبوه و نیمه انبوه دیده میشود. تراکم گیاهی بیشتر در فصل بهار است زیرا بعضی مواقع سرمای شدید زمستان و یا برخی مواقع قطع شدن باران و افزایش گرمای تابستان سبب خشک شدن و از بین رفتن بخشی از پوشش گیاهی میشود.
بیشتر جنگل‌های لرستان از نوع بلوط است. انتشار درختان بنه و بادام و همچنین بلوط و ارس بر اساس ارتفاع از سطح دریا تغییر می‌کند و در شرایط عادی، محیط زاگرس ابتدا جنگل‌های بادام و بنه و سپس بلوط و در ارتفاعات فوقانی ارس رشد می‌کنند. علاوه بر جوامع گیاهی فوق که کم و بیش دارای نباتات خشکی پسند هستند.
در غرب دره‌ها و کنار جویبار‌ها و رودها، گیاهان و نباتات رطوبت پسندی، چون بید، صنوبر و خر زهره دیده میشود دیگر انواع درختان جنگلی لرستان عبارتند از:: زالزالک، پسته وحشی، مازو، زیتون، گلابی وحشی، شن، تاک، ارجن، نارون، انجیر، گردو، انار، آلبالو وحشی، گیلاس وحشی، مو، زبان گنجشک، توت، کرنجیل، ون و ارغوان. اکثر جنگل‌های لرستان در کوه‌های هشتاد پهلو، سفید کوه (اطراف خرم آباد)، نور آباد، الشتر، و کوه‌های بلوران، چنگری، فاوه، گور (کوهدشت) شاه نشین، ازگن، کوه تخت (اطراف زاغه) ززومارو (اطراف الیگودرز) پراکنده است.
غیر از درختان جنگلی، انواع نباتات دارویی و معطر مثل گل گاوزبان، خاکشیر، گل ختمی، آویشن، عناب، ترنجبین، هلیله ریحان، گل بنفشه، پرسیاوش، کاسنی، گل محمدی، گل سرخ، شقایق، بیدمشک، لاله، زنبق، شیرین بیان و نرگس نیز در استان می‌روید. همچنین نباتات خوراکی، چون پاقزان، پی نام، پیشوک، شنگ، زرشک، کنگر وحشی، ریواس، حاجی بیان، فرفیان، پونه و نعناع نیز به دست می‌آید.
زندگی جانوری
وضع طبیعی استان بویژه ارتفاعات، آب و هوا و پوشش گیاهی، باعث تنوع جانوران وحشی در کوهستان‌ها و دشت‌ها شده است و مهمترین آن‌ها عبارتند از:: خرس قهوه ای، گرگ، گراز، کفتار، روباه، شغال، کل، بز، قوچ، آهو، پلنگ، خدنگ و انواع خزندگان. همچنین در این استان پرندگان مختلفی مانند: کبک، تیهو و کبوتر وجود دارد که بومی هستند و گروهی دیگر مانند: لک لک، حواصیل، غاز، درنا، مرغابی، عقاب و سار سینه پشت گلی (ارملیچ) که مهاجرند و هر ساله به هنگام مهاجرت مدتی را در این استان برای تخمگذاری می‌گذرانند. آب‌های استان دارای انواع ماهی‌های مختلف مانند زرد ماهی، قزل آلا، کپور، رنگین کمان و ... است و در نقاطی مانند دریاچه گهر و تالاب‌های جنوب خرم آباد (حومه بخش پلدختر) و ماهی سرای بروجرد به حفظ و تکثیر ماهی مشغولند، در صورتی که در پرورش و تکثیر این ماهی‌ها دقت بیشتری انجام شود بخشی از مواد پروتئینی منطقه تامین خواهد شد. در غار‌های نزدیک ده لون (نزدیک تنگ هفت) بخش پاپی ماهی‌های کور استثنائی وجود دارد که توسط عده‌ای از زیست شناسان خارجی مورد مطالعه قرار گرفته اند. به دلایل مختلفی اعم از تخریب زیستگاه‌ها، چرای بی‌رویه، قطع درختان جنگلی و مهم‌تر از همه آلودگی‌های زیست‌محیطی در معرض تهدید جدی قرار گرفته‌اند. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان هشدار‌هایی در مورد انقراض گونه‌های این منطقه بر اثر عوامل مختلف طی سالیان اخیر داد که نسل گوزن زرد ایرانی به طورکامل در زیستگاه‌های این استان منقرض شده است.
حیات پرندگانی از قبیل: کبک دری، انواع شاهین‌ها، خزندگان و دوزیستان نیز در این بین از فعالیت‌های مخرب انسان‌ها در معرض تهدید جدی است. طی سال گذشته مطالعات خوبی در زمینه احیای زیستگاه‌های حیات‌وحش و عوامل موثر در زمینه تهدید نسل حیواناتی از جمله آهو، قوچ و میش در این استان صورت گرفته که نتایج خوبی را در پی داشته است وتجهیز ماموران گشت و کنترل و گارد اجرایی به منظور جلوگیری از بروز تخلفات صید، بحث مطالعه و تحقیق در زمینه احیای زیستگاه‌های حیات‌وحش از جمله برنامه‌های مثبتی است که در جهت جلوگیری از انقراض اعمال میشود.
توریسم عشایری
تماشای شیوه زندگی عشایر کوچ نشین یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری اجتماعی استان لرستان را تشکیل می‌دهد. عشایر استان لرستان دارای مسکن خاص خود، صنایع دستی و لباس‌های رنگارنگ و دیدنی خود هستند و به همین لحاظ برای بازدیدکنندگان جذاب هستند. به طور کلی عشایر ایران که معیشت و آداب و رسوم خاص خود را دارند در ایران یکی از جذاب‌ترین شیوه‌های زندگی اجتماعی به شمار می‌آیند. استان لرستان به سبب شرایط آب و هوایی و کوهستانی بودن خود، محل ییلاق و قشلاق ایل‌ها و عشایر استان‌های اطراف است. عشایر و طایفه‌های لرستان در یک تقسیم بندی به دو بخش لر و لک تقسیم می‌شوند که از نظر لهجه، سنن، آداب و رسوم و برخی مسایل مذهبی با یک دیگر تفاوت دارند. طوایف لر ‹‹بهاروند››، ‹‹میرزاوند››، ‹‹میردریکوند›› و ‹‹قلاوند›› از لران گرمسیری و ‹‹جودکی» و «میر›› در بخش ملاوی، ‹‹بیرانوند›› در بخش چغلوندی و ‹‹حسن وند»، «یوسف وند»، «کولی وند» و «قلایی›› در سلسله اشتر، ‹‹ایل پایی›› در بخش پایی ‹‹سگوند»، «دالوند» و «کارمه›› در بخش زاغه، ‹‹بختیاری» و «چهار لنگ›› در الیگودرز و طوایف «دلفان» زندگی کوچ نشینی دارند. ایلات و طوایف لک در شمال و شمال باختری لرستان سکونت دارند و سرزمین لک نشین به صورت خط منحنی در دره‌های رودخانه سیمره میان بروجرد، نهاوند، خرم آباد، کرمانشاه و ایلام قرار گرفته است. در گذشته لک‌ها به «طوایف وند» و لر‌ها به «فیلی» شهرت داشتند.
در مورد لرستان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
