کلیات
جو یا اتمسفر سامانه گازی طبیعی پویا و پیچیدهای است که زندگانی در سیاره زمین به آن وابسته است. کاهش ستبری لایه ازون در استراتوسفر به خاطر آلودگی هوا، دیرزمانی است که خطری برای تندرستی مردمان و نیز زیست بومهای زمین شناخته می شود.
آلودگی هوا بیش از هر آلودگی دیگری (دو سوم موارد مرگ ناشی از انواع آلودگی) جان انسانها را گرفتهاست. پس از آن، آلودگی آب دومین عامل مرگ و میر است (۱/۸ میلیون مرگ). در جایگاه سوم، آلودگی محل کار، جان هشتصد هزار نفر را گرفتهاست. آلودگی هوا ممکن است طبیعی (مانند فعالیت آتشفشانها)، یا مصنوعی (ساخته دست انسان) باشند. بیشتر آلودگیهای مصنوعی ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانهها هستند.
تعریف
انجمن مشترک مهندسین
آلودگی هوا و کنترل آن، آلودگی هوا را به این صورت تعریف نموده است: "آلودگی هوا عبارت از وجود یک یا چند آلاینده در هوای آزاد مانند گازها، بخارات، گرد و غبار، بو، دود غلیظ و میست با کمیت، مشخصات و زمان ماند کافی که برای زندگی انسان، حیوان و گیاه خطرناک و برای اموال مضر باشد و یا به طور غیرقابل قبول مانع استفاده راحت از زندگی و اموال گردد".
اثرات بر روی انسان
در جهان سالیانه ۳ میلیون نفر در اثر
آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در برخی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست میدهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس، سکته قلبی، و آلرژیهای مختلف تنفسی است. آلودگی هوا به روشهای گوناگونی میتواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیبپذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از دیگران است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند.

معمولاً میزان آسیب بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار مانند تماس با آلایندهها و غلظت مواد شیمیایی دارد. صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون، خطری است که هر ۳ نفر از ۵ نفر با آن روبرو هستند.
متخصصان معتقدند که موادی که از طریق هوای آلوده وارد محیط میشوند دارای ترکیباتی هستند که باعث نابودی بافتهای مختلف بدن خواهد شد. این مواد از طریق ریه، پوست، مخاط بدن، مخاط چشم، گوش، بینی و دستگاه گوارش، وارد بدن شده و باعث تخریب سلولهای بدن میشود. در واقع تجمع این مواد در بدن هنگام آلوده بودن هوا به دلیل داشتن اکسیژن ناپایدار و واکنش با یک سلول، آن را اکسید میکند.
باران اسیدی
یکی از آثار و نتایج
آلودگی هوا باران اسیدی است. باران اسیدی به پدیدههایی مانند مه اسیدی و برف اسیدی که با مقادیر قابل توجهی اسید از آسمان همراه هستند، گفته میشود. باران هنگامی اسیدی میشود که میزان پیاچ آب آن کمتر از ۵٫۶ باشد. این مقدار پیاچ بیانگر تعادل شیمیایی به وجود آمده میان کربن دیاکسید و حالت محلول آن یعنی بیکربنات (HCO ۳) در آب خالص است. باران اسیدی دارای نتایج زیانبار اکولوژیکی بر سلامتی انسان، حیوانات و پوشش گیاهی دارد.
بارانهای اسیدی از گازهای گوگرد دیاکسید و از خانواده اکسید نیتروژن خروجی از دود اگزوز اتومبیلها و کارخانهها ایجاد میشود. این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفوریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل میدهند.
آلوده کنندهها
مهمترین آلایندههایی که از طریق فعالیتهای انسانی تولید میشوند، شامل این موارد میشود:
کربن مونوکسید - گازی بیبو و بیرنگ و سمی که بر اثر سوخت ناقص مواد ایجاد میشود.
اکسیدهای گوگرد به ویژه گوگرد دیاکسید - زغالسنگ و سوختهای نفتی مقداری گوگرد نیز در خود دارند و سوختن آنها دیاکسید گوگرد تولید میکند.
اکسیدهای نیتروژن به ویژه نیتروژن دیاکسید - که بر اثر سوخت در دماهای بالا تولید میشوند. نیتروژن دیاکسید بویی تند و زننده و رنگ قهوهای دارد که بر فراز آسمان شهرهای بزرگ دیده میشوند ناشی از این گاز است.
ترکیبات آلی فرار - این ترکیبات به دو دسته متان و غیرمتانها تقسیم میشوند. متان گاز اصلی تشکیلدهنده گاز طبیعی است و اثر گلخانهای بسیار نیرومندی دارد. بقیه ترکیبات آلی فرار هم اثرات گلخانهای قابل توجهی دارند. ترکیبات فرار آروماتیک مثل بنزن و تولوئن اثر سرطانزایی داشته و در معرض آنها قرار گرفتن بهطور مستمر میتواند منجر به سرطان خون شود.
ذرات معلق به تمامی اجزاء ریز مایع یا جامدی (به جز آب خالص) گفته میشود که در جو زمین پراکنده هستند و اندازه میکروسکوپی یا زیرمیکروسکوپی، اما بزرگتر از ابعاد مولکولی دارند. ذرات کوچکتر بسیار خطرناکتر هستند چراکه به ریهها نفوذ کرده و برخی از آنها حتی وارد جریان خون میشوند و باعث بیماریهای تنفسی و قلبی مختلف میشوند. این ذرات همچنین بر روی خاک و آب نشسته و آلودگی منابع آبی و خاک را موجب میشوند.
کلروفلوئوروکربنها - گازی که عامل اصلی تخریب لایه ازون است و استفاده از ترکیباتی که باعث آزادسازی آن میشود امروزه ممنوع شدهاست.
پیامدها
یکی از مهمترین مشکلاتی که امروزه بشر با آن روبرو میباشد،
آلودگی هواست و به دلیل افزایش بی رویه فعالیتهای صنعتی، مصرف سوختهای فسیلی و تراکم جمعیت در برخی از شهرها روزبه روز شدیدتر میشود. آلودگی هوا تهدیدی جدی، مستمر و فراگیر علیه سلامت موجودات زنده و محیط زیست است که علاوه بر مشکلات زیست محیطی و به خطر انداختن سلامت انسانها و سایر موجودات زنده، دارای تبعات سوء اقتصادی و اجتماعی نیز است که به صورت آرام و تدریجی و گاهی غیرقابل جبران نمایان می شود.
عملکرد ناهماهنگ و ناکافی دستگاههای ذیربط در انجام وظایف قانونی درخصوص پیشگیری و مقابله با عوامل آلایندگی هوا، روند رو به تزاید این پدیده مخاطره آمیز را تشدید کرده و به تشدید وضعیت نگران کننده کنونی منجر شده است.
مصرف فزاینده سوختهای فسیلی طی سالهای گذشته، علاوه بر تحمیل هزینههای گزاف به اقتصاد ملی، بحران آلودگی هوا را به ویژه در کلانشهرها ایجاد کرده است. هشدار بانک جهانی درباره تشدید آلودگی هوا در ایران مؤید این مطلب است؛ طبق اعلام این مرجع، خسارت آلودگی هوا در ایران از ۱ / ۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۱ به ۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ رسیده است که ۸ / ۱ میلیارد دلار آن مربوط به خسارت ناشی از آلودگی هوا در پایتخت بوده و از همه مهمتر اینکه بانک جهانی این خسارت را در سال ۲۰۱۳ بالغ بر سی میلیارد دلار (سی میلیارد و پانصدونودونه میلیون دلار) برآورد کرده است.
همچنین
آلودگی هوا پیامدهای زیانباری بر سلامت افراد جامعه دارد و به بیماریهای قلبی و عروقی، برونشیت، اختلالات تنفسی، سرطان و مرگ زودرس منجر می شود.
براساس گزارش بار بیماریهای جهانی، آلودگی هوا هفتمین عامل مرگ در دنیا و هفتمین عامل خطر در ایران است در سراسر جهان، هر روز حدود ۱۰ هزار نفر بر اثر بیماریهای منتسب به آلودگی هوای آزاد جان خود را از دست میدهند. همچنین سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده است که در سال ۲۰۱۲ آلودگی هوای آزاد مناطق شهری و روستایی به ایجاد ۷ / ۳ میلیون مورد مرگ زودرس در دنیا انجامیده، که حدود ۸۸ درصد از این موارد در کشورهایی با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است.
همچنین، در مجموع تعداد مرگ منتسب به آلودگی هوای آزاد و هوای داخل اماکن در سال حدود ۷ میلیون نفر برآورده شده است. آلودگی هوا پیامدهای منفی اقتصادی شدیدی نیز دارد و میزان خسارت ناشی از مرگهای منتسب به آلودگی هوا در اتحادیه اروپا حدود ۱۶۱ میلیارد یورو برآورد شده است. در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران ازجمله تهران، کرج، اصفهان، مشهد، تبریز، اراک، اهواز و شیراز غلظت بعضی از آلایندههای هوا از استانداردهای ملی به مراتب بالاتر است.
براساس برآوردها که با احتساب پدیده ریزگردها جمعیتی بالغ بر ۳۵ میلیوننفر، یعنی حدود نیمی از جمعیت کل کشور در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار دارند. این مشکل نهتنها سلامت مردم را به خطر میاندازد، بلکه به علت افزایش نیاز به خدمات مراقبتی، بهداشتی و فوریتهای پزشکی که برای جمعیت تحت تأثیر انجام میشود، هزینههای سرباری را نیز بر حوزه سلامت تحمیل میکند.
خسارتها
به گفته مسعود ساعت ساز، عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان ذرات معلق و آزبست ایجاد شده توسط صنعت، لنت ترمز و کلاچ خودروها یا آزاد شده از تخریب ساختمانها یکی از منابع مهم ایجاد کننده آلودگی در سطح شهر تهران هستند و در حالی که میزان استاندارد آزبست در هوا، صفر و میزانی که سازمان بهداشت و محیط زیست برای آمریکا و اروپا ارائه داده، پنجصدهزارم فیبر بر میلی لیتر است، اندازهگیری این الیاف در هوای تهران، میزان آزبست را سههزارم فیبر بر میلیلیتر نشان میدهد که این بدان معنا است هوایی که تهرانیها تنفس میکنند، ۶۰ برابر اروپا و آمریکا آزبست دارد. این میزان بالای آلایندگی در حالی است که میزان استاندارد آزبست در هوای آزاد، صفر است.
وی با اشاره به نقش مهم کارخانجات آلاینده اطراف تهران در افزایش آلودگی هوای پایتخت، گفت: یکی از مراکز صنعتی شهر تهران که در صورت عدم کنترل، آلودگی زیاد را منتشر میکند، کارخانه سیمان است. در کارخانجات سیمان عمدتاً موادی نظیر گچ، آهک، سنگ آهک و ... بکار میرود که کلیه این مواد در محوطهای نگهداری میشوند و از طرفی عمدتاً فعالیت کارخانه سیمان دائمی بوده و ذرات گرد وغبار خروجی حاصل از فرآیند تولید بسیار زیاد است. بطوریکه از فاصله چندین کیلومتری بخوبی رؤیت میباشد. از سویی سوخت مصرفی این کارخانجات فسیلی بوده که از آلایندههای منتشره میتوان به گازهای مضره حاصل از سوخت مواد نفتی و ذرات گرد و غبار اشاره نمود.
این عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین، تصریح کرده است: بنابر گزارش سازمان کنترل کیفییت هوای تهران، در بیش از دو سوم از ایام سال غلظت آلودگی آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش میدهد و در تمام این مدت ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر اغلب تصویر محو و کدری از توچال "بلندترین قله تهران" را میبینند. همچنین از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده میشود و اغلب هم این بخش از شهر در هالهای از «مه دود» خاکستری غرق بوده و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی میرسد که سازمانهای مسئول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل می شوند.
ساعت ساز با بیان اینکه میزان بنزن در برخی از مناطق تهران از جمله مناطق مرکزی تا ۴۰ برابر حد مجاز برآورد شده است، گفت: در شهر تهران به علت غلظت چند برابری استانداردهای بینالمللی بنزن در هوا، ریسک ابتلا به انواع بیماریها ازجمله آسم، ناراحتیهای عصبی و سرطان به دلیل وجود این آلاینده افزایش یافته است.
برخی از راهکارهای مبارزه با آلودگی هوا
استفاده از حمل و نقل عمومی به جای ماشین شخصی
صرفه جویی در مصرف انرژی: در این صورت شما میتوانید از تخریب محیط زیست با کاهش میزان سوختهای فسیلی که باید سوزانید، جلوگیری کنید.
درک مفهوم کاهش، استفاده مجدد و بازیافت: چیزهایی که دیگر برای شما استفاده ندارد را دور نیندازید. در حقیقت آنها را مجددا برای منظور دیگری استفاده کنید. برای مثال شما میتوانید از شیشههای قدیمی برای ذخیره حبوبات استفاده کنید.
از دستگاههای کارآمد انرژی استفاده کنید: چراغهای کم مصرف نسبت به لامپهای قدیمی بسیار بهینهتر هستند، برق کمتری مصرف میکنند، عمرشان طولانیتر است و به کاهش مصرف انرژی کمک میکنند.
تلاشهای چندگانه در سطوح شخصی، صنعتی و دولتی در سراسر جهان برای جلوگیری از شدت آلودگی هوا افزایش یافته است و یک اقدام مستقیم در افزایش گرمایش جهانی است. با اینکه ما امروزه شاهد یک سری نوآوریها و آزمایشهایی هستیم که با گزینههای متناوب و غیر متعارف برای کاهش آلایندهها همراه است، اما همچنان عوامل اصلی آلودگی هوا دردسر ساز هستند و باید توجه بیشتری به آنها شود.
آلودگی هوای اصفهان باشد و در صورت نیاز به تصویب...
زیست باید پیوسته و مصرّانه پیگیر برطرف شدن مشکل آلودگی... هوا در استان اصفهان باشد و وصول کامل درصد عوراض... آلودگی هوا از صنایع را دنبال کند وی با بیان... از محل درصد آلودگی هوای دریافتی از صنایع باشد و...
کد خبر: ۱۰۲۷۵۱۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
جاری به دلیل آلودگی هوا ممنوع است علی درویش پور... بند به بند قانون هوای پاک در استان گفت براین... می شود وی در خصوص اقدامات کمیته اضطرار آلودگی هوای... البرز این است که بایستی قانون هوای پاک را بند...
کد خبر: ۱۰۲۷۴۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
کیفیت هوای پایتخت برای سومین روز پیاپی در هفته جاری... غلظت آلاینده های هوا به حدی است که تنفس برای...
به گزارش « تابناک» به نقل از مهر کیفیت هوای... هشدار قرار دارد غلظت آلاینده های هوا به حدی است... تهران وجود دارد هوای تهران از ابتدای سال جاری تاکنون...
کد خبر: ۱۰۲۷۴۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
تصویر هوایی از میزان آلودگی هوا در کراکوف لهستان را...
کد خبر: ۱۰۲۷۴۱۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
یک فوق تخصص ریه با بیان اینکه مضرات آلودگی هوا... آلودگی هوا معضلی است که گره آن تنها از طریق...
ایسنا با اشاره به آلودگی هوا به عنوان یکی از... اظهار کرد اگر چه بروز آلودگی هوا علل مختلفی دارد... ولی به صورت کلی حدود ۸۰ درصد آلودگی ها به... مهم بعدی در بروز آلودگی دانست و ادامه داد رانندگی...
کد خبر: ۱۰۲۷۴۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
محدودیت های مربوط به آلودگی هوا خبر داد ...
اساس گزارش هواشناسی از فردا تا یکشنبه با وزش باد... از آلودگی هوا کاسته می شود وی ادامه داد اقدامات...
کد خبر: ۱۰۲۷۳۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۳
فرماندار کرج هشدار داد:
فرماندار شهرستان کرج با اعلام وضعیت فوق آلوده هوا در...
به جد توصیه داریم که شهروندان در شرایط فعلی آلودگی... هوا تا جایی که مقدور است از حضور در سطح... استان البرز اظهار کرد شرایط خاص آلودگی هوا و ایجاد... در بیماران قلبی و سالمندان ناشی از آلودگی هوا در...
کد خبر: ۱۰۲۷۳۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
شاخص آلودگی هوای تهران در ساعت ۱۴ امروز در منطقه...
کد خبر: ۱۰۲۷۲۷۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
شاخص کیفیت هوا در حال حاضر بر روی عدد ۱۵۳... قرار گرفته و هوای تهران برای همه افراد جامعه همچنان...
کد خبر: ۱۰۲۷۲۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
سازمان هواشناسی با اشاره به ورود سامانه بارشی فعال مدیترانه...
نقشه های همدیدی و آینده نگری سازمان هواشناسی تا روز... پیامد آن تداوم آلودگی دز شهرهای صنعتی و پرجمعیت از... سازمان هواشناسی طی چهار روز آینده در شمال غرب غرب... هواشناسی طی اطلاعیه ای به شرح زیر نسبت به تداوم...
کد خبر: ۱۰۲۷۱۸۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
بار دیگر جدال و چانه زنی سازمان لیگ برسر جان بازیکنان
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت توصیه... کرد که با توجه به ناسالم بودن هوا برای همه... هوا در شهر تهران در وضعیت ناسالم برای همه گروه... شرایط کیفیت هوا برای سلامت بازیکنان بسیار خطرناک است براین...
کد خبر: ۱۰۲۷۱۵۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
آلودگی هوا در تهران امشب تشدید و در برخی نقاط... وضعیت هوا از حالت قرمز به رنگ بنفش تغییر کرده...
به گزارش تابناک به نقل از فارس شاخص کیفیت هوا... و در اکثر نقاط تهران آلودگی هوا افزایش یافته است... بر اساس اعلام شهرداری آلودگی هوا امشب در تهران تشدید... شده و در برخی از نقاط وضعیت هوا از حالت...
کد خبر: ۱۰۲۷۱۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
آلودگی هوا شاخص ۱۸۰ واحد تعریف شده است ...
گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درمان و... آموزش پزشکی توصیه کرده با توجه به ناسالم بودن هوا... موکول شود شاخص آلودگی هوا برای لغو یک مسابقه فوتبال... اما میانگین شاخص آلودگی هوای تهران ۱۷۰ است و شاخص...
کد خبر: ۱۰۲۷۱۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
باتاکید بر وضعیت ناسالم هوا برای همه گروه ها؛
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت توصیه... کرد که با توجه به ناسالم بودن هوا برای همه...
اینکه شاخص کیفیت هوا در شهر تهران در وضعیت ناسالم... توجه به اینکه شرایط کیفیت هوا برای سلامت بازیکنان بسیار... وضعیت آب و هوایی بهتری برگزار شود وی افزود یکی... از اولین توصیه ها در شرایط آلودگی هوا این است...
کد خبر: ۱۰۲۷۱۰۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
هوای پایتخت امروز یکشنبه ۲۱ دی ۱۳۹۹ برای سومین هفته... دارد تهران از ابتدای سال ۱۵ روز هوای پاک ۱۸۲... روز هوای قابل قبول ۸۹ روز هوای ناسالم برای گروه... های حساس جامعه و ۹ روز هوای ناسالم برای همه...
کد خبر: ۱۰۲۷۰۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
شاخص کیفیت هوای پایتخت در آستانه شهرآورد به بسیار ناسالم رسید
طبق نقشه شاخص کیفیت هوای منطقه ای که ورزشگاه آزادی... در آن واقع شده آلودگی شدید ۱۵۱ تا ۱۷۸ را...
شود اما آلودگی هوای تهران برای عبور و مرور عادی... گزارش « تابناک ورزشی» عبور شاخص آلودگی هوا از مرز... منتشره از اوضاع هوای تهران هم اکنون منطقه دارآباد با... هوای سالم و شاخص بین ۲۰۱ تا ۳۰۰ وضعیت بسیار...
کد خبر: ۱۰۲۷۰۵۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
برای مهار آلودگی هوا تاکید کرد به گزارش ایسنا محسن... سخنانی کوتاه با اشاره به وضعیت آلودگی هوا در تهران... گفت آلودگی هوا در تهران استمرار دارد و این نشان...
کد خبر: ۱۰۲۷۰۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
و بزرگ تری برای رفع مشکل آلودگی هوای تهران انجام...
آلودگی هوا در تهران همچنان ادامه دارد و باید کارهای... وی افزود اما متاسفانه این اقدامات برای حل مشکل آلودگی... هوای تهران انجام نشده است ...
کد خبر: ۱۰۲۶۹۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
اراک شازند و مهاجران به دلیل شدت آلودگی هوا تعطیل...
آقازاده شامگاه شنبه در نشست کارگروه اضطراری کاهش آلودگی هوا...
کد خبر: ۱۰۲۶۹۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
و بنگلادش که در معرض هوای آلوده هستند ممکن است... این بررسی نشان داد که بهبود کیفیت هوا می تواند... دریافتند که آلودگی هوا با سلامت مادران و کودکان مرتبط... است گزارش ها نشان می دهد که آلودگی هوای داخل...
کد خبر: ۱۰۲۶۸۶۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۰